Inheemse volkeren, behoeders van de planeet

Inheemse volkeren, behoeders van de planeet

EEN TEKST VAN PRINSES ESMERALDA VAN BELGIË, ERE-AMBASSADRICE VAN WWF-BELGIË.

Inheemse volkeren zijn de beste behoeders van onze planeet. Dat wisten we al, maar een recent en belangrijk rapport, opgesteld door meerdere milieuorganisaties waaronder WWF, ondersteunt deze vaststelling nu ook met wetenschappelijke gegevens. Het rapport bevestigt dat zo goed als alle gebieden die beheerd worden door lokale gemeenschappen of inheemse volkeren zich in een goede ecologische staat bevinden.

Gebieden die samen een derde van het aardoppervlak beslaan en die minstens 36% van de belangrijkste ecoregio’s, zoals het Amazonewoud of het Congobekken, omvatten. De conclusie van deze studie is duidelijk: we kunnen de strijd tegen het verlies van biodiversiteit en tegen de klimaatcrisis niet winnen zonder nauw samen te werken met de lokale gemeenschappen en inheemse volkeren.

We hebben nog veel te leren over hun voorouderlijke kennis. Hun traditionele landbouwtechnieken zijn bijvoorbeeld aangepast aan de steeds extremer wordende klimaatomstandigheden. Zo maken dorpelingen in Bangladesh drijvende boomgaarden om het hoofd te bieden aan overstromingen. Ze planten ook bomen die beter bestand zijn tegen tegen droogte, of wenden mangroves aan als bescherming tegen de erosie van de kust. In de Ecuadoriaanse Andes gebruikt het Quechua-volk dan weer een oud systeem van irrigatie en drainage om de gevolgen van hitte en vorst te bestrijden. En in Australië bestrijden de Aboriginals bosbranden al duizenden jaren lang met hun ‘slash-and-burn’-techniek.

De voeding van inheemse volkeren is ook erg divers: fruit, planten, granen en vissen, vaak amper gekend buiten hun regio. Dat zou ons voedselaanbod kunnen vergroten en de wereldwijde voedselzekerheid kunnen verbeteren. Maar bovenal leven inheemse volkeren in perfecte harmonie met de natuur, dankzij hun duurzame beheer van de natuurlijke hulpbronnen die deel uitmaken van hun cultuur en hun levenswijze, die de beste bescherming van de biodiversiteit garanderen. Ze beschikken bovendien over een goede kennis van meteorologische omstandigheden en modellen, die wetenschappers al lang verbluffen. De Braziliaanse klimatoloog Carlos Nobre heeft zijn bewondering geuit over het inzicht van gemeenschappen uit het Amazonewoud in de interacties tussen planten en de watercyclus. De gemeenschappen hadden immers al lang begrepen dat de verdwijnende bossen leiden tot minder regen en meer droogte. En dan is er nog de diepgaande kennis van inheemse volkeren over geneeskrachtige kruiden. Al deze traditionele ecologische observaties, die al eeuwenlang van generatie op generatie worden doorgegeven, zijn holistisch en gebaseerd op respect voor de natuur en voor de onderlinge verbondenheid tussen elke soort, evenwichten die men niet mag verstoren. Deze observaties kunnen essentieel bijdragen tot de wetenschap en de moderne technologie.

Maar behalve hen te beschouwen als onmisbare bondgenoten, moeten we ook de rechten en het bestaan zelf van de oeroude volkeren beschermen. Ze worden immers bijzonder hard getroffen door de klimaat- en biodiversiteitscrisis omdat ze in symbiose leven met de ecosystemen waar ze van afhangen voor hun natuurlijke hulpbronnen en hun cultuur. Ze staan dan ook in de frontlinie om hun gronden te beschermen, en zijn daardoor het slachtoffer van geweld en agressie.

Dit is met name het geval in het Amazonewoud. In de afgelopen weken nog hebben minderjarigen kogels afgevuurd vanuit hun boot op groepen Yanomani op de oevers van de rivier. Deze etnische bevolking heeft al een zware tol betaald tijdens invallen van goudzoekers en illegale mijnwerkers op hun grondgebied. Velen zijn gestorven, vergiftigd door de chemische producten die werden geloosd in de bodem en de waterlopen. In de staat Para krijgen de Munduruku steeds vaker te kampen met invasies. In Mato Grosso heeft Valdelice Veron, een leider van het Guarani-Kaiowa-volk een wanhopige oproep gelanceerd aan Europa, waarin hij de leiders bezweert te stoppen medeplichtig te zijn aan de ‘genocide’ die de Braziliaanse overheid uitvoert onder de inheemse bevolking.

’De Indianen zijn het land. En het land is voor de Indianen gerechtigheid‘, liet Luciano Mariz Maia optekenen, een procureur van de Braziliaanse republiek. Dit is de inzet van deze strijd die nooit is gestopt. De rijkdommen onder de grond van hun voorouderlijke gebieden zijn een vloek voor de lokale bevolking van Latijns-Amerika, maar ook van Afrika en Azië. Ze waren slachtoffers van de kolonisatie, uitgeroeid door ziekte, slavernij en mishandeling, uitgebuit en gemarginaliseerd. Vandaag zijn ze opnieuw het slachtoffer van olie- en mijnmultinationals die hen niet raadplegen, hen verjagen uit hun eigen grondgebied en geweld en intimidatie gebruiken.

In Brazilië zijn de rechten van de inheemse volkeren nochtans opgenomen in de grondwet van 1988. Afgelijnde gebieden zijn hen in bruikleen gegeven. En toch lijden ze onder discriminatie en worden hun rechten voortdurend in vraag gesteld. De Braziliaanse president Jair Bolsonaro verhult zijn misprijzen voor de Indianen niet, noch zijn verlangen om hun grondgebieden open te stellen voor landbouwontwikkeling en mijnbouw. Sinds zijn aanstelling worden de inheemse volkeren geconfronteerd met toenemend fysiek geweld, uitzettingen en criminalisering. Bovendien ligt er in de Senaat nog altijd een wetsvoorstel (nr. 490) op tafel, ook al is het zopas uitgesteld, om mijnbouw, wegenaanleg en elektriciteitscentrales op beschermd land mogelijk te maken.

In dit cruciale jaar voor onze toekomst met conferenties over de biodiversiteit in China, over het klimaat in Schotland en het 'IUCN World Conservation Congress' in Frankrijk, is het essentieel dat inheemse volkeren worden erkend als essentiële partners en deelnemen aan de onderhandelingen. De extreme urgentie van de klimaatcrisis en het catastrofale verlies aan biodiversiteit moeten ons doen beseffen dat een nieuwe aanpak nodig is. Het behoud van de natuur kan niet langer uitsluitend het domein zijn van landen uit het noorden, en moet ook worden 'gedekoloniseerd'. Natuurbehoud moet inclusief worden, de rechten van de lokale bevolking respecteren en hen raadplegen voor alle beslissingen en acties die een impact hebben op hun land, hun levensstijl en hun cultuur. Het doel om tegen 2030 ten minste 30% van het land en de oceaan te beschermen, kan niet worden bereikt ten koste van de lokale bevolkingen en zonder hun deelname. Het is evenzeer een kwestie van rechtvaardigheid en moraal als een essentiële maatregel om het voortbestaan van de mensheid te verzekeren.

Rapport: The state of Indigenous Peoples' and Local Communities' lands and territories (EN)